Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam ( tên viết tắt VAMC) được thành lập, tổ chức và hoạt động theo Nghị định số 53/2013/NĐ-CP ngày 18/5/2013 của Chính phủ để thực hiện nhiệm vụ xử lý nợ xấu theo Đề án 843.
Cụ thể, trong giai đoạn 2013-2017, hoạt động chủ yếu của VAMC là mua nợ xấu bằng phát hành trái phiếu đặc biệt (TPĐB) có thời hạn theo phê duyệt của ngân hàng Nhà nước (NHNN). Theo báo cáo và đánh giá của NHNN thì đây là một trong các giải pháp tình thể để giãn thời gian cho tổ chức tín dụng (TCTD) từng bước xử lý khoản nợ xấu và làm giảm nợ xấu trên sổ sách của các TCTD; khi bán nợ cho VAMC, tỷ lệ nợ xấu nội bảng của TCTD giảm; tuy nhiên, về bản chất thì nợ xấu không thay đổi và chỉ thay đổi khi TCTD thu được nợ bán cho VAMC thông qua xử lý tài sản, khách hàng trả nợ,...
Nhiều tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu bán nợ cho VAMC chưa đáp ứng
Theo số liệu của VAMC, đến 31/12/2017, VAMC đã mua 26.274 khoản nợ của 16.835 khách hàng tại 42 TCTD, với tổng dư nợ gốc nội bảng là 309.711 tỷ đồng, giá mua nợ bằng TPĐB là 279.255 tỷ đồng.
Qua kiểm tra một số hồ sơ tại VAMC việc mua bán nợ xấu bằng TPĐB phát hiện, trong công tác xây dựng kế hoạch mua nợ, việc tổng hợp, đánh giá tỷ lệ nợ xấu của TCTD, số liệu nợ xẩu của TCTD chủ yếu được tổng hợp trên cơ sở thông tin trao đổi bằng điện thoại giữa VAMC và Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng (TTGSNH) là chưa đảm bảo tính minh bạch, khách quan, thiếu các văn bản, tài liệu pháp lý để chứng minh.
Kiểm tra 13 hồ sơ mua bán nợ bằng TPĐB tại VAMC phát hiện một số thiếu sót, vi phạm như: TSBĐ của khoản nợ xấu tại thời điểm bán nợ cho VAMC chưa đáp ứng điều kiện mua nợ “tài sản bảo đảm phải hợp pháp và có hồ sơ, giấy tờ hợp lệ” theo quy định tại điểm c Khoản 1 Điều 16 Thông tư số 19/2013/TT-NHNN, làm ảnh hưởng đến giá trị khấu trừ của TSBĐ khi trích lập quỹ dự phòng rủi ro theo quy định tại Khoản 12 Điều 1 Thông tư số 09/2014/TT-NHNN của NHNN. Một số TSBĐ của các khoản nợ xấu tại thời điểm bán nợ cho VAMC chưa được định giá bởi tổ chức thẩm định giá độc lập làm ảnh hưởng đến giá trị khấu trừ TSBĐ khi trích lập quỹ dự phòng rủi ro.
Vào năm 2014-2015, VAMC mua 05 khoản nợ của LPB, dư nợ gốc là 1.032 tỷ đồng nhưng các khoản nợ này chưa phải nợ xấu theo quy định tại Khoản 1 Điều 8 Nghị định số 53/2013/NĐ-CP ngày 18/5/2013 của Chính phủ. Theo báo cáo của VAMC, đến thời điểm thanh tra năm 2018, các khoản nợ VAMC mua trên đã được VAMC và LPB tất toán.
Từ tháng 8/2017, VAMC đã thực hiện việc mua nợ theo giá thị trường, VAMC đã mua 06 khoản nợ của 05 TCTD với dư nợ gốc 2.938 tỷ đồng, giá mua nợ 3.141 tỷ đồng.
Tuy nhiên, qua kiểm tra 05 hồ sơ TTCP nhận thấy: Hoạt động mua nợ theo giá thị trường tại VAMC chậm triển khai theo Thông tư số 19; VAMC mua nợ năm 2017 theo phê duyệt của
NHNN vượt vốn điều lệ thực cấp cho VAMC; quá trình mua nợ chưa tuân thủ đúng, đầy đủ trình tự thủ tục theo quy định của pháp luật về giá và thẩm định giá tài sản, quy trình mua bán nợ.
Miễn giảm lãi vay 81,24 tỷ đồng cho 05 khách hàng không đúng quy định
Theo báo cáo, từ năm 2013 đến 31/8/2018, VAMC đã miễn giảm lãi vay cho 1.062 khách hàng, số tiền lãi 2.669 tỷ đồng. Kiểm tra 18 hồ sơ miễn, giảm lãi cho khách hàng (VAMC thực hiện 05 hồ sơ; TCTD thực hiện 13 hồ sơ), tổng số tiền miễn, giảm lãi vay là 614,65 tỷ đồng. Kết quả phát hiện, việc miễn giảm lãi cho 05 khách hàng với số tiền là 81,24 tỷ đồng những hồ sơ miễn giảm cho khách hàng không có phương án trả nợ, không có phương án cơ cấu lại tài chính, hoạt động khả thi, không đúng với quy định tại Điều 28, Điều 29 Thông tư số 19/2013/TT-NHNN ngày 06/9/2013 của NHNN, khách hàng không đáp ứng điều kiện giảm lãi theo quy định; miễn, giảm lãi cho 01 khách hàng số tiền 87,65 tỷ đồng khi chưa có ủy quyền của VAMC.
Bên cạnh đó, có 08 trường hợp hồ sơ miễn, giảm lãi chưa đầy đủ theo quy định tại Thông tư số 19/2013/TT-NHNN ngày 06/9/2013 của NHNN, như: VAMC chưa ủy quyền cho TCTD theo dõi, xử lý nợ nhưng đã miễn giảm lãi cho khách hàng; VIB miễn, giảm lãi 87,65 tỷ đồng cho khách hàng khi chưa có uỷ quyền của VAMC là không đúng quy định.
Ngoài ra, trong đoạn từ năm 2014-2016, VAMC không tổ chức kiểm tra việc TCTD thực hiện miễn, giảm lãi theo uỷ quyền của VAMC theo quy định.
Qua Kết luận, Thanh tra Chính phủ nêu rõ trách nhiệm của VAMC thuộc về Chủ tịch HĐTV, HĐTV, Tổng giám đốc, các Phó Tổng giám đốc, các Ban, các đơn vị có liên quan thuộc VAMC trong việc chấp hành chưa đầy đủ, nghiêm túc các quy định trong quá trình thực hiện xét duyệt, kiểm tra, xử lý vi phạm liên quan đến việc mua nợ bằng TPĐB không đáp ứng các điều kiện theo quy định, ảnh hưởng đến việc sử dụng TPĐB của VAMC để tái cấp vốn; việc miễn giảm lãi, mua, bán nợ theo giá trị thị trường....
