Trong những năm qua, nhờ có nhiều nỗ lực trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá mà tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc lá giảm trung bình 0,5% mỗi năm (từ 47,4% năm 2010 theo điều tra GATS xuống còn 38,9% theo điều tra PGATS 2023). Đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá. Tuy nhiên những thành quả này có nguy cơ bị phá bỏ bởi việc gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới, chủ yếu là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được các bạn trẻ sử dụng nhiều. Tác hại của chúng thì không phải bạn trẻ nào cũng ý thức được.
Dạo quanh các quán cà phê trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, có thể bắt gặp hình ảnh các bạn trẻ đang cầm trên tay thiết bị đủ chủng loại và màu sắc với hành động hút, hít và nhả khói. Khi được hỏi đây là thiết bị gì? Thì bạn trẻ thản nhiên trả lời là thuốc lá điện tử hay còn gọi là vape và mua trên mạng xã hội hoặc nhờ người quen mua giúp… Em V.T.N (19 tuổi, trú tại phường Tân Thành, thành phố Buôn Ma Thuột) cho biết đã hút thuốc lá điện tử 4 năm nay. Và hiện em chưa có ý định từ bỏ thuốc lá. Lý do em đưa ra là chưa thấy có tác hại nào về việc hút thuốc lá điện tử. Còn em N.T.T (18 tuổi, trú tại phường Tân Thành, thành phố Buôn Ma Thuột) cho biết, mặc dù có nghe nói nhiều trên các phương tiện truyền thông về tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử, nhưng em không quan tâm nên không tìm hiểu, vì thấy thông tin này chưa cần thiết.
 |
| Bệnh nhân đến khám và kiểm tra bệnh tại Bệnh viện Phổi Đắk Lắk. |
Như vậy có thể thấy, các bạn trẻ chưa nhận thức được tác hại của thuốc lá điện tử dẫn đến việc lạm dụng sản phẩm này một cách vô tình. Các bạn trẻ không biết được rằng trong thuốc lá có chứa một lượng rất lớn nicotine gây nghiện mạnh làm tổn hại đến sự phát triển của não bộ ở thanh thiếu niên, các hạt nhỏ trong hơi vape có thể gây tổn thương phổi, thậm chí có thể dẫn đến những căn bệnh nghiêm trọng như viêm phổi hay hội chứng suy giảm hô hấp…. Ngoài ra, Thuốc lá điện tử còn chứa các chất phụ gia như propylene glycol, glycerin thực vật và các hợp chất tạo hương…Với hàng nghìn hóa chất hương liệu, thay đổi theo nhà sản xuất, thị hiếu, vùng miền, trào lưu,...theo thời gian và tạo nên số lượng rất lớn các hóa chất. Khi nung nóng hoặc đốt cháy ở các nhiệt độ đa dạng khác nhau sẽ tạo nên số lượng gấp bội các hóa chất là các sản phẩm cháy trung gian, sản phẩm cháy cuối cùng, nhiều hơn rất nhiều lần so với thuốc lá điếu thông thường. Bác sĩ Rmah Lương, Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Đắk Lắk cho biết, Hút thuốc lá gây tổn thương phổi, làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi mãn tính (CODP), đây là những căn bệnh mà bệnh viện đang điều trị với khoảng 1000 ca bệnh mỗi năm, trong đó có đến 90% các bệnh nhân có tiền sử hút thuốc lá nhiều năm. Ngoài ra, khói thuốc lá chứa hơn 7000 hóa chất độc hại, gây đột biến trong AND của các tế bào phổi, làm tăng nguy cơ ung thư phổi, khói thuốc còn chứa benzopyrene có thể gây ra thay đổi bất thường trong các tế bào dẫn đến phát triển các khối u ác tính… Do đó nguy cơ gây hại đến sức khỏe là rất lớn.
Bên cạnh đó, các bạn trẻ lấy lý do hút thuốc lá điện tử để giải tỏa căng thẳng, stress… Tuy nhiên, theo các nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc lá tại Việt Nam, thì việc các bạn trẻ sử dụng thuốc lá điện tử có thể dẫn đến căng thẳng, lo âu và trầm cảm, khả năng học tập và tư duy giảm, nguyên nhân do phụ thuộc quá nhiều vào nicotine và đây cũng là lý do các bạn trẻ khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc và hành vi, dẫn đến tỷ lệ bạo lực học đường, phạm tội ở người trẻ đang cao dần qua các năm. Thói quen hút thuốc lá điện tử làm các bạn trẻ tiêu tốn một số tiền lớn thay vì dùng số tiền này đầu tư cho nhu cầu cá nhân khác, như chi phí học tập, giao lưu bạn bè, vui chơi… Các nghiên cứu còn cho thấy tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên cũng đã giảm, trong đó, ở nhóm 13-17 tuổi đã giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019, ở nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% (GYTS 2014) xuống còn 1,9% (GYTS 2022). Đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể cả ở các hộ gia đình, nơi công cộng và nơi làm việc. Như vậy, ngày càng có nhiều người không chấp nhận hành vi hút thuốc lá, việc sử dụng thuốc lá điện tử khiến các bạn trẻ bị cô lập, kỳ thị, ảnh hưởng đến hình ảnh cá nhân, làm mất đi chất lượng cuộc sống vốn đang rất tươi đẹp ở giới trẻ.
 |
| Thuốc lá điện tử mối nguy hại đến môi trường học đường. |
Ngoài ra, hành vi hút thuốc lá điện tử của giới trẻ làm ảnh hưởng đến cơ hội tiếp cận nghề nghiệp theo nhiều cách, dù trực tiếp hay gián tiếp. Một số ngành nghề đòi hỏi nghiêm ngặt về sức khỏe như quân đội, hàng không… họ có thể loại bỏ những ứng viên không đạt yêu cầu về sức khỏe do hậu quả của việc sử dụng thuốc lá lâu dài. Khi xã hội ngày càng văn minh và tiến bộ, hình ảnh hút thuốc lá là một dấu hiệu không tích cực, là hành vi không lành mạnh và thiếu kỷ luật, gây ấn tượng xấu và làm giảm cơ hội thăng tiến trong sự nghiệp.
Do đó, với những nguy cơ cao ảnh hưởng đến sức khỏe và tính chất đa dạng, phức tạp không thể kiểm soát từ hành vi hút thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử nói riêng. Các bạn trẻ cần bảo vệ tương lai của mình bằng cách tránh xa thuốc lá, tránh xa các sản phẩm chứa nicotine… Bên cạnh đó, các nhà hoạch định chính sách cần sớm ban hành quy định cấm sản xuất, kinh doanh, lưu hành, quảng cáo, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Đây chính là ưu tiên cho việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là bảo vệ thế hệ trẻ, phù hợp với quan điểm chính sách của nhà nước, từng bước giảm nguồn cấp thuốc lá, giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá. Lấy lợi ích sức khỏe của người dân là trên hết, đặc biệt ngăn ngừa thế hệ trẻ phụ thuộc vào sản phẩm gây nghiện, gây ảnh hưởng đến sức khỏe, trật tự an toàn xã hội, về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của đất nước./.
