Nhà tâm lý học người Nga, Suhomlinsky cho rằng, sự phát triển trí tuệ của trẻ thể hiện ở các đầu ngón tay. Có nghĩa là trẻ cần huy động nhiều vùng chức năng của não khi trẻ cử động tay, từ đó thúc đẩy phát triển trí thông minh.
Việc hoàn thành các cử động tay của trẻ đòi hỏi sự phối hợp tay mắt ở một mức độ nhất định, đồng thời kéo theo sự phát triển của thị giác, thính giác và xúc giác. Điều này liên tục kích thích tín hiệu đến não để thúc đẩy kết nối giữa các nơ-ron và càng nhiều kết nối, từ đó sự phát triển của não cũng tốt hơn.
Vận động tinh là chuyển động của bàn tay và ngón tay, và các hoạt động phối hợp tay mắt để điều khiển các đồ vật. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, sự phát triển vận động tinh diễn ra nhanh chóng.
Sự phát triển này có đặc điểm bắt đầu từ vận động tổng thể của các chi trên, dần dần tách các vận động độc lập của chi trên một bên, lòng bàn tay và các ngón tay.
Sau đó có sự tham gia của và sự phối hợp của tri giác, từ sự mơ hồ của xu hướng vận động dần dần hình thành hành động có chọn lọc, có mục đích và phương hướng rõ ràng.
Trong quá trình vận động tinh của tay thúc đẩy sự phát triển của não, từ đó thúc đẩy cải thiện trí thông minh, mặc dù các tín hiệu ở các nhóm tuổi khác nhau. Suhomlinsky cũng nói về sự phát triển vận động tinh của trẻ từ 0-12 tháng tuổi và cách bố mẹ có thể giúp con tập luyện sau đây.
Trẻ từ 1-3 tháng tuổi: Giai đoạn liên kết chi trên
- 1 tháng tuổi: Phản xạ cầm nắm rõ ràng, khi người lớn dùng ngón tay chạm vào lòng bàn tay của bé, bé sẽ nắm chặt tay lại. Đây là điều bình thường và là một phản xạ sơ sinh cơ bản.
- 2 tháng tuổi: Đặt đồ chơi như lục lạc vào lòng bàn tay của bé, và bé có thể giữ tay cầm trong vài giây.
- 3 tháng tuổi: Khi bé nằm, có thể đặt hai tay lên giữa ngực và ôm lấy nhau, thể hiện hoạt động xem và nghịch tay.
Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, sự phát triển vận động tinh diễn ra nhanh chóng.
Phương pháp tập luyện
- Massage: Sau mỗi lần tắm, mẹ có thể chạm vào toàn bộ cơ thể, kể cả bàn tay nhỏ, có thể thường xuyên tập massage cho bàn tay, xoa bóp nhẹ nhàng lòng bàn tay, vuốt ve từng ngón tay của trẻ.
- Không đeo bao tay: Một số bố mẹ lo lắng con sẽ bị xước mặt nên đeo bao tay cho bé, điều này được xem là không có lợi cho sự phát triển của tay, mẹ chỉ cần chú ý móng tay thường xuyên, rửa tay thường xuyên và vệ sinh để tránh trẻ tự làm trầy xước da.
- Kích thích bằng đồ chơi: Các loại đồ chơi như lục lạc, lắc tay... Lúc đầu người lớn lắc cho bé để bé phát triển thị giác và thính giác, về sau mẹ có thể đặt lục lạc vào lòng bàn tay bé, để con tập cầm nắm và cảm nhận âm thanh khi lắc.
Trẻ từ 4-6 tháng tuổi: Vận động lòng bàn tay là chính
- 4 tháng tuổi: Khi mẹ đặt chiếc lục lạc vào tay bé, bé sẽ nắm, nhìn chằm chằm và chủ động lắc một vài lần.
- 5 tháng tuổi: Có thể chủ động cầm nắm các vật ở gần, chủ yếu bằng ba ngón tay và lòng bàn tay để cầm nắm.
- 6 tháng tuổi: Có thể cầm nắm các đồ vật lớn hơn bằng mặt hướng tâm của lòng bàn tay, đồng thời có thể cầm và nhặt một khối lego nhỏ.
Phương pháp tập luyện
- Mút tay: Ở giai đoạn này, bé thích mút tay nên mẹ đừng lo, đây là cách để bé khám phá thế giới, mẹ chỉ cần nhớ rửa tay thường xuyên cho con.
- Chạm vào các vật liệu khác nhau: Mẹ có thể cho bé chạm vào khăn mềm thấm nước, đồ chơi bằng các vật liệu khác nhau... để bé có thể trải nghiệm các lần chạm khác nhau.
- Tập cầm nắm chủ động: Mẹ hãy để bé nằm hoặc ngồi và lấy đồ chơi, đồ vật xung quanh.
- Đồ chơi kích thích: Chẳng hạn như giá đỡ âm nhạc, bắt bóng bằng tay...
Một số loại đồ chơi giáo dục có thể giúp trẻ rèn luyện sự linh hoạt của đôi tay.
Trẻ 7-9 tháng tuổi: Vận động ngón tay là chính
- 7 tháng tuổi: Khi bé chơi với lego, bé sẽ đồng thời lấy khối thứ hai phía trước.
- 8 tháng: Bắt đầu sử dụng ngón tay cái và các ngón tay khác để kẹp các vật nhỏ hơn, chẳng hạn như quả bóng, thanh gỗ nhỏ.
- 9 tháng tuổi: Có thể kẹp các vật nhỏ bằng ngón tay cái và ngón trỏ, và gõ các khối lego bằng cả hai tay.
Phương pháp tập luyện
- Trò chơi lấy hạt gỗ: Chuẩn bị một chiếc bát nhỏ và một số hạt gỗ màu, để bé tập cầm nắm, rèn luyện sự linh hoạt của các cử động cơ nhỏ.
- Đuổi theo bong bóng: Một người lớn thổi bong bóng, và một người lớn khác hỗ trợ hoặc bế trẻ đuổi theo và bắt bong bóng để rèn luyện khả năng theo dõi thị giác và khả năng phối hợp vận động.
- Đậy nắp hộp: Dạy trẻ mở và đóng nắp hộp, sau đó giấu các vật dụng nhỏ vào hộp, lắc cho trẻ nghe rồi hướng dẫn trẻ mở nắp, mẹ cũng có thể sử dụng các loại nắp chai khác nhau để dạy con.
- Đồ chơi giáo dục: Sử dụng trống nhỏ (để phát triển sự phối hợp các cử động tay), đồ chơi dùng ngón tay và quay số (như điện thoại đồ chơi, đồ chơi đính hạt, khối lego...).
Trẻ từ 10-12 tháng tuổi: Giai đoạn sơ cấp của sự phối hợp tay và mắt
- 10 tháng tuổi: Bé có thể cầm sợi chỉ hoặc sợi dây bằng bàn tay nhỏ và kéo đồ chơi.
- 11 tháng tuổi: Dưới sự hướng dẫn của người lớn, có thể đẩy xe đồ chơi nhỏ di chuyển.
- 12 tháng: Tự đặt những món nhỏ hơn như bỏng ngô vào các hộp đựng như cốc hoặc bát.
Sự hướng dẫn đúng cách của bố mẹ có thể giúp trẻ phát triển trí tuệ tốt hơn.
Phương pháp tập luyện
- Dạy con nhận biết: Khi cùng bé đọc sách tranh, bạn có thể hướng dẫn bé chỉ ra những đồ vật, con vật quen thuộc, khi xem ảnh gia đình, mẹ có thể yêu cầu bé chỉ ra những thành viên khác nhau trong gia đình. Hoặc để bé chỉ ra những đồ chơi yêu thích và những vật dụng thường dùng khi chơi.
- Đồ chơi giáo dục: Một số loại đồ chơi như nhạc cụ gõ, đồ chơi khối lego nhiều mặt,... có thể rèn luyện các kỹ năng vận động tốt của đôi tay.
